Het frustrerende gevoel van falen bij afvallen
Je doet zo je best. Je hebt je weer voorgenomen om écht door te zetten. Je volgt een dieet, je gaat meer bewegen, je bent gemotiveerd. In het begin gaat het goed: de kilo’s verdwijnen langzaam, je krijgt complimenten, je voelt je trots.
Maar dan… stagneert het. Of erger nog: de kilo’s komen terug. Binnen een paar maanden zit je weer op je oude gewicht. Of zelfs iets hoger. Je vraagt je af: “Wat doe ik verkeerd? Waarom lukt het mij niet, terwijl het bij anderen wél lijkt te lukken?”
Dat is een pijnlijk gevoel. En precies dat gevoel wordt door de dieetcultuur nog eens extra uitvergroot. Die cultuur zegt je namelijk: het ligt aan jou. “Gewoon minder eten en meer bewegen.” En als dat niet lukt, dan is het dus je eigen schuld…
De simpele rekensom klopt niet
Want hoe worden we eigenlijk dik? Het veelgehoorde, ‘makkelijke’ antwoord is: je wordt dik door te veel eten. En wil je niet meer dik zijn, dan moet je gewoon even wat minder eten en liefst ook nog wat meer bewegen. Doe je dat niet? Eigen schuld. Dan blijf je dik!
Veel mensen om ons heen geloven dit. Veel dikke mensen zelf ook, en logisch: het lijkt een simpel rekensommetje – energie erin en niet eruit lijkt op 1 + 1 = 2. En bovendien, we horen en lezen het in alle kranten, bladen, op TV, van de huisarts, de buurvrouw en de medisch specialist.
Wat de dieetcultuur jou wil laten geloven
Het leidt tot veel zelftwijfel en -haat, want hoe zeer je al je best hebt gedaan in je leven: je bent nog altijd niet dun. Doe je dan dus iets verkeerd? Is het je eigen schuld? de dieetcultuur om ons heen doet er alles aan om je dat te laten geloven – er worden miljarden verdiend in de dieetindustrie.
Toch is de realiteit echt vele malen complexer. Niet een fijne boodschap op te horen. En tegelijk troostend, want: dat je dik bent is NIET je eigen schuld.
Hoe jouw lichaam in balans blijft:
‘Veel eten’ is niet de eerste oorzaak dat je dik bent
Misschien heb je ooit in je leven, of nog steeds, wel heel veel gegeten – maar daar is het niet mee begonnen. Het is een tussenstap. De échte oorzaak van dik worden ligt een laag dieper.
Ons lijf is een complex geheel dat zichzelf in balans wil houden. Het lichaam past zich aan de omstandigheden aan op allerlei manieren:
● je hartslag gaat omhoog als je meer beweegt
● de bloedsuikerspiegel blijft binnen bepaalde waarden, hoeveel of hoe weinig je ook eet
● jouw lichaamstemperatuur blijft min of meer gelijk – tot je naar bed moet (dan wordt ie lager zodat je slaperig wordt) of een ziek bent (want ziektekiemen houden niet van koorts)
● En jouw gewicht is ook iets wat zich kan aanpassen. Dat doet het lijf in grote mate zelf zolang wij ons daar niet mee bemoeien (hoewel wij in onze dieetcultuur denken dat wij daar invloed op hebben).
Wat is het vet-set-point?
Het lichaam heeft van nature een ‘vet-set-point’, dat voor iedereen ergens anders ligt. Daarbij kijkt jouw lijf niet in de spiegel – het heeft een heel eigen idee van wat een ‘gezond gewicht’ is: namelijk dát gewicht dat past bij jouw genetische aanleg en jouw ervaringen in het verleden. Misschien is dat een gewicht waarmee je hongersnoden kan overleven; of een gewicht dat immuun is voor ongewenste aandacht van vervelende mannen. In elk geval is het een gewicht waarbij jouw biologische lijf zich ‘veilig’ voelt.
Om jouw gewicht daar te houden heeft jouw lijf talloze regelmechanismen, bijvoorbeeld via hormonen. Zo stuurt het brein onze stofwisseling en ons gedrag – alles om ons gewicht min of meer stabiel te houden.
Dit is hoe jouw lijf je op gewicht houdt
Ga je meer bewegen, dan krijg je vaak ook wat meer honger en trek in calorierijk voedsel (er zit niet voor niks een kantine met frituur bij elke voetbalclub – die doen goede zaken!) En ook als je gaat lijnen, krijg je na verloop van tijd steeds meer zin in (zoet en vet) eten.
Waarom ben je dik geworden?
het is niet jouw schuld
Dit gaat onbewust en we kunnen daar best een tijd weerstand tegen bieden. Maar uiteindelijk wint het lichaam van onze wilskracht en gaan we ‘voor de bijl’ zoals we dat dan noemen. Met alle schuldgevoelens achteraf – maar nogmaals: dit is dus niet jouw schuld. Het is simpelweg hoe jouw lijf geprogrammeerd is. Het is het mechanisme dat jou beschermt tegen hongersnood. Dit is hoe het werkt in alle gezonde lijven.
Waarom sommige mensen wél vanzelf dun blijven
Die hele slanke collega die ‘alles kan eten’? die heeft een strak afgesteld vet-set punt van rond de 50 kg. Die wat forsere collega die nooit bezig is met diëten? Zijn vetsetpoint ligt misschien rond de 100 kg. Deze mensen hebben zich nooit erg bemoeid met hun eetgedrag, en ze blijven in balans: na een bergwandelvakantie zijn ze een paar kilo kwijt en hebben ze een week lang echt meer trek. En als ze een periode heel rustig aan hebben gedaan, scheppen ze minder op hun bord. Vanzelf, zonder daar diep over na te denken: “ik weet niet, ik heb gewoon niet zo veel trek vandaag” zegt mijn man dan.
De echte oorzaken van dik worden:
Hoe je dikker word van insuline
Die mooie balans van een gezond lijf dat vanzelf op gewicht blijft kan verstoord worden. Je kunt bijvoorbeeld diabetes (suikerziekte) krijgen, waardoor je insuline moet spuiten. En insuline is een belangrijk hormoon in onze stofwisseling wat er onder andere voor zorgt dat te veel suiker in je bloed wordt opgeslagen als vet – waardoor je gemakkelijker dik wordt.
Hoe je dikker wordt van stress
Ook stress speelt een hele belangrijke rol – stresshormonen zoals cortisol zorgen er ook voor dat je dik kan worden (dat kun je bijvoorbeeld goed zijn bij mensen die lange tijd prednison moeten slikken: dat is een medicijn dat erg lijkt op cortisol. Mensen die dit slikken zie je vaak in korte tijd dikker worden, met bollere wangen en een ronde buik).
Hoe je dikker wordt van problemen
Het kan het ook zijn dat je iets meemaakt in je leven waar je lastig mee kunt dealen, waardoor je een periode meer gaat eten (en misschien eetbuien krijgt – terwijl je alleen van de oorspronkelijke stress al dikker kan worden). Ook dat is niet jouw schuld- het is een coping mechanisme wat misschien niet ‘handig’ is maar wat jou door die periode heen heeft geholpen.
Waarom word je makkelijk dik, maar niet vanzelf dun?
Helaas is het zo: een lichaam wat eenmaal dikker is geworden, wordt niet graag dunner. Dat is logisch als je kijkt naar de evolutie: in de oertijd was het belangrijk om hongersnoden te kunnen overleven. Ons lichaam is zó aangepast dat het dat kan – onder andere, door in goede tijden voedel op te slaan als vetvoorraad voor de slechtere tijden.
De meeste lichamen staan hun vet dus niet graag af. Als je dikker wordt – waardoor dan ook – dan zal je vetsetpunt ook een beetje hoger worden. Het lichaam wil namelijk graag blijven bij (ongeveer) het zwaarste punt dat het ooit heeft meegemaakt – dan is het alvast voorbereid op de volgende hongersnood.
Wat is het jojo-effect?
Op de korte termijn werkt diëten prima: als je minder eet val je af, als je meer sport, wordt je strakker. So far so good.
Maar helaas blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat 95% van de lijners [link] na een periode van diëten binnen 5 jaar terug zijn op hun oude gewicht – en een groot deel van hen is daarna zelfs nog iets zwaarder dan daarvoor. Dat is het inmiddels bekende jojo-effect.
Dat is schokkend als je het tot je door laat dringen: terwijl je hard je best hebt gedaan om dunner te worden (en iedereen roept dat je goed bezig bent), ben je juist je innerlijke balans zó aan het verstoren dat je er op de lange termijn dikker van wordt.
Wat zit er achter jouw wens om af te vallen?
Als je op dieet gaat, doe je dat vaak om een dieper liggende reden: je wilt je lekkerder voelen, meer zelfvertrouwen. met je kinderen kunnen ravotten, nare ziektes op afstand houden of je simpelweg fitter en gezonder voelen. En dat zijn echt mooie doelen die het waard zijn om je best voor te doen – maar het is de vraag of afvallen dan ook de beste oplossing is.
Moet je afvallen om gezonder te worden?
Nee – en dat is goed nieuws. Alle dingen die je doet om gezonder en fitter te worden, hebben een groot effect op jouw gezondheid en welzijn – hoe dun of dik je ook bent. Het heeft effect op hoe je je voelt, op je levensverwachting en op de kwaliteit van leven – zelfs als je er geen grammetje van afvalt. Dat is onderzocht en bijvoorbeeld terug te lezen in het artikel “Healthy Lifestyle Habits and Mortality in Overweight and Obese Individuals” Vanwege copyright durf ik de grafiek hier niet over te nemen – maar als het je interesseert, klik het artikel eens aan en zoek figuur 1. Gezond leven maakt gezond – dat geldt voor iedereen, dik of dun.
Wat kan ik doen om gezonder te worden?
Van alles! Bijvoorbeeld:
· Lief zijn voor jezelf – dat tempert de stress. Niemand wordt gezonder of actiever van zelfhaat – je gaat je daar alleen maar ellendiger van voelen
· Eet gezond én lekker: gezond eten zorgt voor vitaminen en mineralen die jouw lijf nodig heeft om sterk en fit te zijn. Lekker eten is belangrijk – want niemand heeft spontaan zin in 3 kale slablaadjes. Wel in een rijkgevulde salade die een lust is voor het oog
· Voldoende lichaamsbeweging – maar kies een vorm van bewegen op een manier die jij fijn vindt zodat het niet stress toevoegt maar je helpt om te ontspannen en genieten van het leven.
· Tijd doorbrengen met leuke mensen – samen lachen, verhalen delen, dingen doen en elkaar door moeilijkere periodes heen helpen – dat is gezond voor iedereen en verlaagt ook weer je stress.
Dit zijn voorbeelden van gezonde gewoontes waar elk mens van profiteert: dik of dun.
Wat zijn fijne manieren om weer in beweging te komen?
Er zijn allerlei manieren om gezonde gewoontes op te pakken; ga wandelen, fietsen, bowlen, ramen zemen, dansen, volleyballen – als dát is wat jij het fijnst vindt om te doen.
Mijn manier is yoga – dat heeft me in contact gebracht met mijn lijf en inmiddels ben ik alweer meer dan 10 jaar yogadocent. Ik heb zelf ervaren én aan mijn cursisten gezien hoe yoga kan helpen om weer vriendschap te sluiten met je lijf – door te luisteren, op een zachter manier in beweging te komen en een band op te bouwen met dat mooie lieve lijf, hoe dik of dun het ook is.
Want het is zó belangrijk om te starten met jouw lijf weer lief te hebben. Thuis te komen in jouw lijf, welke vorm dat lijf nu ook heeft. Te gaan voelen wat jouw lichaam nodig heeft, wanneer het rust wil, wanneer het wil bewegen, en hoe intensief dan. Yoga is een ‘beweegfilosofie’ die dat allemaal in zich heeft en ik doe zelf niets liever dan dát uit te dragen.
Want hoewel de dieetcultuur ons anders wil laten geloven:
Niemand wordt gezonder van zelfhaat
Je wordt daar ook niet slanker van. Maar als je je lijf respecteert en lief kan hebben, is de kans groot dat je er ook graag voor wilt zorgen en vanzelf gezondere gewoontes ontwikkelt. Zo is het mij in elk geval vergaan. Ik ben nog steeds dik. Vind ik dat jammer? Ja zeker, soms wel. Maar het is wat het is. Maar het is mijn lieve dikke lijf en ik heb voor haar te zorgen, zo goed en kwaad als dat nu eenmaal soms gaat.
Lees meer:
Of kijk één van de volgende video’s:
Geschreven door Colette Edelenbosch, de dikke yogajuf van Volop Yoga
Colette Edelenbosch is "de dikke yogajuf van Volop Yoga" en ze helpt plussize vrouwen zoals jij om met plezier en vertrouwen te bewegen. Wil je dit zelf ervaren? Meld je dan aan voor gratis kennismakingscursus ‘yoga voor plussize vrouwen’ en ontdek hoe jij ook ruimte maakt voor jouw rondingen en een liefdevolle relatie opbouwt met jouw lijf.
Delen via jouw socials? Dat kan met deze knoppen:
